1. Η ΗΓΕΜΟΝΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ (479-431 π.Χ.)
Η ΛΕIΤΟYΡΓIΑ ΤΟY ΠΟΛIΤΕYΜΑΤΟΣ.
ΟI ΛΕIΤΟYΡΓIΕΣ
Η Εκκλησία του δήμου. Η Βουλή των
Πεντακοσίων
Μέχρι το 462 π.Χ., έτος της πτώσης της
πολιτικής δύναμης του Κίμωνα, και την άνοδο
του Περικλή, το αθηναϊκό πολίτευμα
λειτουργούσε περίπου όπως το είχε
διαμορφώσει η μεταρρύθμιση του Κλεισθένη.
Όμως, στη συνέχεια το πολίτευμα εξελίσσεται, η
λαϊκή συμμετοχή διευρύνεται και ο δήμος ασκεί
το σύνολο της εξουσίας.
2. Η Εκκλησία του δήμου. Η
Βουλή των Πεντακοσίων
Η Εκκλησία του Δήμου είναι το κυρίαρχο σώμα στη
δομή του αθηναϊκού πολιτεύματος. Όλοι οι
ελεύθεροι πολίτες της Αττικής, σύμφωνα με τον
νόμο, ήταν μέλη της. Κατά τις συνεδριάσεις κάθε
πολίτης μπορούσε ελεύθερα να εκφράσει τη γνώμη
του. Οι αποφάσεις της Εκκλησίας καθόριζαν την
πορεία της πολιτείας σε όλους τους τομείς. Η
Εκκλησία, όπως καθόριζε η μεταρρύθμιση του
Κλεισθένη, εκλέγει, με θητεία ενός έτους, τα μέλη
της Βουλής των Πεντακοσίων, αλλά τώρα οι
αρμοδιότητές της ήταν αυξημένες. Αυτή
προετοίμαζε τα κείμενα των νόμων
(προβούλευμα), τους οποίους, μετά από
συζήτηση, ψήφιζε ή απέρριπτε η Εκκλησία. Μετά τη
μεταρρύθμιση του Εφιάλτη, ο Άρειος Πάγος δεν είχε
δικαίωμα να ελέγχει τη βουλή.
3. Δέκα Στρατηγοί
Οι Εννέα Άρχοντες δεν εκλέγονταν πια, αλλά
κληρώνονταν˙ έτσι το αξίωμά τους είχε καταλήξει να
είναι καθαρά διακοσμητικό. Αντίθετα, οι Δέκα
Στρατηγοί αναδεικνύονται ως οι κύριοι ανώτατοι
άρχοντες. Έργο τους είναι η εσωτερική ασφάλεια
της πόλης, ο σχεδιασμός της εξωτερικής πολιτικής
και η διοίκηση του στρατού και του στόλου.
4. Η Ηλιαία
Εκεί όμως που σημειώνονται οι ριζοσπαστικότεροι
νεωτερισμοί είναι στην απονομή της δικαιοσύνης. Ο Εφιάλτης
αφαίρεσε από τον Άρειο Πάγο την αποκλειστικότητα της
απονομής της δικαιοσύνης, αφήνοντάς του μόνο τις
περιπτώσεις φόνου εκ προμελέτης και εμπρησμού. Όλες οι
άλλες περιπτώσεις μεταφέρονται στη δικαιοδοσία ενός
πολυμελούς λαϊκού δικαστηρίου, της Ηλιαίας, με 6.000
δικαστές, οι οποίοι εκλέγονταν, με θητεία ενός έτους, από την
Εκκλησία. Η Ηλιαία χωριζόταν σε 10 τμήματα. Το κάθε τμήμα
είχε αρμοδιότητα σε διαφορετικό δικαστικό τομέα και
αντιπροσώπευε μία από τις δέκα φυλές της Αθήνας.
6. Οι λειτουργίες
Η αθηναϊκή Πολιτεία, με την τόσο έντονη παρουσία
σε πανελλήνια κλίμακα, είχε ανάγκη από χρήματα.
Η συντήρηση του στόλου, η οργάνωση
μεγαλοπρεπών εορτών, το ανέβασμα
πολυπρόσωπων θεατρικών παραστάσεων, η
αποστολή πρεσβειών σε πανελλήνιες εορτές
απαιτούσαν τεράστια οικονομική δαπάνη. Η Αθήνα,
με ένα ευφυές φορολογικό σύστημα, τις
λειτουργίες, υποχρέωνε τους οικονομικά ισχυρούς
Αθηναίους να προσφέρουν τα αναγκαία χρήματα
για την κίνηση όλου του μηχανισμού.
7. Οι λειτουργίες
Το πρωτότυπο, με το σύστημα των λειτουργιών, είναι ότι
βοηθείται η πολιτεία αλλά συγχρόνως προωθείται η
προσωπική προβολή και υλοποιούνται οι φιλοδοξίες των
φορολογουμένων. Οι κυριότερες λειτουργίες ήταν: η
τριηραρχία, δηλαδή η προσφορά χρημάτων από έναν ή
περισσότερους ιδιώτες για τη συντήρηση ενός κρατικού
πλοίου˙ η χορηγία, δηλαδή η ανάληψη της δαπάνης για το
ανέβασμα μιας θεατρικής παράστασης που θα λάμβανε μέρος
σε δραματικούς αγώνες˙ η γυμνασιαρχία, δηλαδή η
καταβολή των εξόδων για τη διατροφή και την εκγύμναση
αθλητών που θα έπαιρναν μέρος σε «γυμνικούς αγώνες»˙
τέλος, η εστίαση, δηλαδή η παροχή από έναν πλούσιο πολίτη
των χρημάτων για την παράθεση δημόσιου γεύματος στα
μέλη της φυλής του σε περίοδο εορτών ή αγώνων.
8. Οι λειτουργίες
Τους πλούσιους πολίτες που
προσέφεραν μεγάλα ποσά για τις
λειτουργίες η Πολιτεία τους τιμούσε,
δίνοντάς τους την άδεια να στήσουν
αναμνηστικό μνημείο σε περίπτωση
νίκης της ομάδας τους σε δραματικούς
ή γυμνικούς αγώνες.
9. Ερωτήσεις-Δραστηριότητες
1. Σε τι συνίσταται η αθηναϊκή δημοκρατία; Ποιοι είναι οι
κυριότεροι θεσμοί της;
2. Ποιος ο αντίστοιχος με την Εκκλησία του Δήμου θεσμός στη
σύγχρονη δημοκρατία; Ποια διαφορά υπάρχει στον τρόπο
συμμετοχής;
3. Ποιον σκοπό εξυπηρετούσε ο θεσμός των λειτουργιών στην
αρχαία Αθήνα;
4.Ποιος ήταν ο ρόλος των εννέα αρχόντων και των δέκα
στρατηγών;
5.Ποιες ήταν οι κυριότερες λειτουργίες της Αρχαίας Αθήνας;
10. Ερωτήσεις και Βίντεο
6.Ποιός ήταν ο ρόλος της βουλής των πεντακοσίων κατά την
περίοδο διακυβέρνησης της πόλης από τον Περικλή;
7.Τι ήταν οι λειτουργίες και ποιο σκοπό ικανοποιούσε;
Η λειτουργία του πολιτεύματος - οι λειτουργίες
Η λειτουργία του Αθηναϊκού πολιτεύματος
