life skill Amharic.ppt
- 2. የሥልጠናውዓላማ ይህንን ሥልጠና በስኬት ያጠናቀቁሠልጣኞች: በዕለት ተለት ኑሯቸውአስፈላጊ የሆኑ መሠረታዊ የሕይወት ክህሎቶችን ይለያሉ፡፡ የሚገጥሟቸውን ችግሮችበአግባቡ መፍታት ይችላሉ፡፡ ለሕይወታቸው ተገቢ የሆኑ ውሳኔዎችን ማሳለፍ ይችላሉ፡፡ ሥነ ልቡናዊ ጫናን መቀነስ የሚያስችል ክህሎቶችን ይጨብጣሉ፡፡ ራሳቸውን በመግዛት ለለተለያዩ አደጋዎች የሚያጋልጡ ነገሮችን መቀነስ ይችላሉ፡፡ ከሌሎች ሰዎች ጋር መግባባትና መረዳዳት ይችላሉ፡፡ እራሳቸውን ከኤች.አይ.ቪ/ኤድስና ተዛማጅ የጤና ችግሮች መከላከል ይችላሉ፡፡
- 3. የሥልጠናው መርሆዎች ተሣትፎ በጎ ፈቃደኝነት እኩልነት ባህርይ ተኮርነት ተገቢነት ዝምድና
- 4. የሕይወትክህሎትምንነት የማነቃቂያ ጥያቄዎች 1. የሕይወት ክህሎት ምንድን ነው? 2. ለሰዎች የሚያስፈልጉ ዋና ዋና የሕይወት ክሕሎቶች ምን ምን ናቸው? 3. የትኞቹ ክህሎቶች አሏችሁየትኞቹስ ጎደሏችሁ?
- 5. የሕይወትክህሎት ምንነት የቀጠለ የሕይወት ክህሎት ማለት በዕለት ተለት ሕይወታችን የሚያጋጥሙ ችግሮችን ለመፍታት፣ የሚያስፈልጉንን ነገሮች ለማሟላት፣ ከራሳችንና ከሌሎች ጋር ተስማምተን ለመኖር እና ስኬታማ ሕይወት ለመምራት የሚያበቃ ችሎታ/ጥበብ ነው። የሕይወት ክህሎት በአንድ ወይም ሁለት ቀናት ሥልጠና የሚመጣ ሳይሆን በዕለት ከለት ኑሯችን መደበኛ ወይም መደበኛ ባልሆነ መንገድ ከወላጆች፣ ከአቻዎች፣ ከሃይማኖት አባቶች እና ከመምህራን ጋር በሚኖረን መስተጋብር ቀስ በቀስ የምናዳብረው ችሎታ ነው።
- 6. የሕይወትክህሎት ምንነት የቀጠለ ብዙ ዓይነትየሕይወትክህሎቶች ቢኖሩም ዋና ዋናየሚባሉት የሚከተሉትናቸው። 1. የጤናና የአካል ብቃትክህሎት፦አካላዊ እንቅስቃሴበማድረግእና ለሕይወትጠቃሚ የሆኑ ሥራዎችን በማከናወንራሳችንከበሽታ መከላለከል 2. የአዕምሯዊ ክህሎት፦ በዕለትተለትየሚያጋጥሙ ችግሮችንበማመዛዘን ተገቢ የሆነ ውሳኔ በመስጠት ለመፍታት 3. ሙያዊ ክህሎት፦ቴክኒካዊቁሳዊ የሆኑ ነገሮችንበመረዳትሥራዎችን በአግባቡ ለማከናወን 4. ስነ ልቡናዊ እና ማህበራዊ ክህሎት፦ራሳችንንበማወቅ፡ለራሳችን ተገቢ ዋጋበመስጠት፡ በራሳችን በመተማመን ሥራዎችን በአግባቡለማከናዎን፡ ችግሮችንለመፍታት፡ ውሳኔ ለመስጠት፡ ከሰዎች ጋር ተስማምቶ ለመኖር፡ ግጭቶችን ለመፍታት፡ ለመረዳዳት የሚያስችሉ ብቃቶች
- 7. የሕይወትክህሎት ምንንት የቀጠለ የሕይወትክህሎት ዘርፈ ብዙ ፋይዳ ወይም ጠቀሜታዎች አላቸው። ለምሳሌ 1. ጤንነትን መጠበቅ 2. ማህበራዊ ደህንነት 3. ስነልቡናዊ መረጋጋት 4. ኢኮኖሚያዊ ለውጥ 5. አእምሯዊ ዕድገት
- 8. 1. ራስን የማወቅና ራስን የመገንዘብ ብቃት Self-awareness and Self-concept የመወያያ ጥያቄዎች 1. ራስን ማወቅና መገንዘብ ማለት ምን ማለት ነዉ? 2. ራስን ማወቅና መገንዘብ ምን ጠቀሜታ አለዉ? 3. ራስን አለማወቅ ጉዳቱ ምንድን ነዉ?
- 9. የቀጠለ……….. ራስን የማወቅና የመገንዘብ ክህሎት ራስንየማወቅክህሎትአስተሳሰቦቻችን፣ስሜቶቻችንወይምባህርዮቻችን መሠረትአድርገን ራሳችንን የመገንዘብችሎታነው። ራስንየማወቅክህሎት: በሕይወታችንላይተጽዕኖየሚያደርሱ አካላዊ፣ስሜታዊ፣ስነልቦናዊእና ማህበራዊለውጦችንለመገንዘብ/ ለመረዳትእና ተገቢምላሽለመስጠት ለራሳችንጥሩግምትእንዲኖረን፣ለራሳችንተገቢ ክብርወይምዋጋእንድንሰጥና በራሳችንመተማመንን እንድናዳብር የሚገጥሙንንችግሮችበተገቢሁኔታ ለመጋፈጥ፣ለመቋቋምናለመፍታት በሕይወታችንአስፈላጊበሆኑጉዳዮችላይተገቢ የሆነውሳኔለመስጠት እና ችሎታዎቻችን፣ደካማናጠንካራጎናችንበመለየት ራሳችንተቀብለንባህላችንን ጠብቀንበደስታ ለመኖር ስለሚያስችለንለሌሎችየሕይወትክህሎቶችመሠረት ነው።
- 10. የቀጠለ………… ራስን ማወቅስለራስበጥልቀት ማሰብን፣ራስን በአግባቡ መገምገምን እናማንነትን/ምንነትንመቀበልን ይጠይቃል። እኔ ማን/ምንድንነኝ ? ምን አለኝ/የለኝም? ምን ማድረግ እችላለሁ /አልችልም? የትኛውን መለወጥእችላለሁ/አልችልምወዘተየሚሉ ጥያቄዎችንበመጠየቅስለራስበጥልቀት ማሰብይቻላል። ስለዚህትክክለኛማንነታችን ለማወቅራሳችንን በተገቢ ሁኔታ መገምገምይኖርብናል።
- 11. የቀጠለ………. ራስን መገምገም ሰዎች በሰጡን ተገቢያልሆነ አስተያየት እና በሆነ አጋጣሚ በደረሰብን ውድቀት ላይተመሥርተን ችሎታየለኝም ብለን ተስፋከመቁረጥወይም ሰዎች በሰጡን ታማኝነት በጎደለው አስተያየት እና በሆነ አጋጣሚ ባገኘነው ስኬትተመሥርተን እኔፍፁም ጎበዝሰው ነኝብሎ ከመዘናጋት ይልቅችሎታችንን፣ አፈጻጸማችንንእንዲሁም ዳካማና ጠንካራጎናችንንበተገቢ ሁኔታ በማየት ስለራሳችን ያለንንግንዛቤማሻሻል እንድንችል ያግዛል። ራስን መገምገም ቀጣይነትያለውሒደት እንጅበአንድሌሊትብቻ የምንደርስበት ድምዳሜ አይደለም ። ራስን መገምገም የምንመኘውን እና እውነተኛ ማንነታችን በማነጻጸር ራሳችን በትክክል እንድናውቅ ያግዘናል። በምንመኘው እና በትክክለኛ ማንነታችንመካከልያለውልዩነት ከሰፋለተለያዩስነ ልቡናዊ እና ማኅበራዊ ችግሮችእንጋለጣለን።
- 12. የቀጠለ………… በመጨረሻም ተከታታይነት ባለው የራስ ግምገማ ላይ የተመሠተ ራስን ማወቅ ማንነታችን ለመቀበልና ጠንካራ ጎኖቻችን የበለጠ ለማዳበር ደካማ ጎኖቻችን ደግሞ እንድናሻሽል ያግዘናል። ራስን መቀበል ትክክለኛ ማንነታችን ለመግልጽ፣ ሕይወታችንን በእውነት ላይ ለመመሥረት፣ ተገቢ ውሳኔ ላይ ለመድረስ ማኅበራዊ ግንኙነትን ለማጎልበት፣ ከራሳችን ጋር ተስማምተን ለመኖር እና ስኬታማ ሕይወት ለመምራት ያስችላል። ጥሩ ራስን ማወቅ ጥሩ የራስግምት፣ የራስ ክብር እና በራስ መተማመን እንዲኖረን ያግዛል። የራስ ክብር በራስ መተማመን የራስ ግምት ራስን ማወቅ
- 13. 2. ራስን የማክበር ክህሎት Self-esteem የቡድን ዉይይት 1. ራስን ማክበር ማለት ምንድን ነዉ? 2. ራስን ማክበር ምን ጥቅም አለዉ? 3. ለራስ ዝቅተኛ ግምት መስጠት ምን ጉዳት አለዉ? 4. በኩራት፡ በትዕቢትና ራስን በማክበር መካከል ምን ልዩነት አለ?
- 14. የቀጠለ………. ራስን ማክበር ማለት የሌላን መብት በማይነካ መልኩ ለራስ ክብር መስጠት ነዉ፡፡ ራስን ማክበር ማለት ስለራስ ማንነት መልካም አስተሳሰብ መኖርን ያመለክታል፡፡
- 15. ራስን የማክበር ጠቀሜታዎች • በሌሎች ዘንድ ያስከብራል • ራሱን በመጥፎ ባህርይ አያዋርድም • ክብሩን ይጠብቃል • በራሱ አይጠራጠርም • ራሱን አይጠላም • በራሱ ይተማመናል • ሀሳቡን በነፃነት ለመግለፅ ይደፍራል
- 16. 3.በራስ የመተማመን ክህሎት Self-confidence የመወያያ ጥያቄዎች 1. በራስ የመተማመን ብቃት ስንል ምን ማለታችን ነዉ? 2. በራስ መተማመን ምን ፋይዳ አለዉ? 3. በራስ አለመተማመን ምን ጉዳት አለዉ? 4. በራስ አለመተማመን ከምን ይመነጫል? 5. በራስ የመተማመን ብቃትን እንዴት ማሳደግ ይቻላል?
- 17. የቀጠለ……… በራስ የመተማመን ብቃት ማለት አንድ ሰዉ ባለዉ አቅምና ችሎታ ያለዉን እምነት ያመለክታል፡፡ በራስ የመተማመን ብቃት መገለጫዎቹ፡- ተስፋ አለመቁረጥ በራሱ አkም ፀንቶ መቆም የራስን ጥቅምና መብት ሌሎችን በማይጎዳ መልኩ ማክበር የማይፈለጉ ባህርያትን አለመከተል ለይሉኝታ ተገዢ አለመሆን
- 18. 4. ከሰዎች ጋር ተስማምቶ የመኖር ክህሎት Skill of Living with others ሰዉ ለሰዉ ብቁ ግንኙነት መፍጠር መቻል ፤ በስላም፡በፍቅር፡በ¹ደኝነት፡አብሮ ለመኖር፡ አብሮ ለመስራት፡ይረዳል፡፡ ከሰዎች ጋር ተስማምቶ የመኖር ክህሎት ጠቀሜታ • መተሳሰብ፡ • መረዳዳት፡ • መከባበርን ያመጣል፡፡
- 19. የቀጠለ……… ሰዉ ለሰዉ ብቁ ግንኙነት የመፍጠር ብቃት አመላካቾች፡- ለፍቅረኛ ታማኝ መሆን ለዘለቄታ የሚቆይ ¹ደኝነት ማፍራት መቻል መተሳሰብ፡ መረዳዳት፡ መቻል ትዕግስተኛነትና የመቻቻል ባህርይ መኖር ማክበርና መከባበር መቻል ራስን መቆጣጠር መቻል ከበቀል ይልቅ ፍትህን መምረጥ
- 20. 5. ሒሳዊና ጥልቅ የማሰብ ክህሎት Critical and Creative Thinking Skills የቡድን ዉይይት 1. ሒሳዊና ጥልቅ የማሰብ ክህሎት ስንል ምን ማለታችን ነዉ? 2. ሒሳዊና በጥልቀት የማሰብ ክህሎት መገለጫዎች ምን ምን ናቸዉ? 3. በጥልቀት የማሰብ ክህሎትን ማዳበር ፋይዳዉ ምንድን ነዉ?
- 21. የቀጠለ……… • ሒሳዊና ጥልቅ የማሰብ ብቃት ማለት ከመወሰን በፊት፤የአንድ ነገርን ጥሩና መጥፎ፤ጎጅና ጠቃሚ፤ደካማና ጠንካራ ጎኖችን ማመዛዘን መቻልን ያመለክታል፡፡ • ለማድረግ ከመወሰናችን በፊት ምን ለምን እንዴት ማን የቀረበልንን ነገር ማመዛዘን ይኖርብናል፡፡
- 22. የቀጠለ……… ጠቀሜታዎች፡- ጤናማ ወሲባዊ ሕይወት ለመምራት ትክክለኛና ሚዛናዊ ዉሳኔ ለመወሰን አደጋ የሚያጋልጥ ዉሳኔ ዉስጥ ላለመግባት የተሳሳተና ኢሳይንሳዊ እምነት ላለመከተል መብትና ግዴታን ለማክበር፡ላለመጣስ ብቃት ያለዉ እርምጃ ለመዉሰድ
- 23. 6. ዉሳኔ የመስጠት ክህሎት Discission-making Skills የመወያያ ጥያቄዎች 1. ዉሳኔ የመስጠት ክህሎት ምንን ያመለክታል? 2. አንድ ሰዉ ለአንድ ነገር ዉሳኔ ከመስጠቱ በፊት ምን ማድረግ ይጠበቅበታል? 3. ዉሳኔ የመስጠት ክህሎት ሂደቶች ምን ምን ናቸዉ?
- 24. ውሳኔ የመስጠትክህሎት ማለት በሕይወታችን ከሚቀርቡ አማራጮችመካከል አንዱን መመረጥ መቻልማለት ነው በአግባቡ ሳናስብናምክንያታዊ ሳንሆን በድንገትወይም በችኮላ የምናሳልፈውውሳኔ በህይወታችን ላይሊመለስ የማይችልውጤትወይምመዘዝ ሊያስከትልይችላል
- 25. የቀጠለ……… ዉሳኔ የመወሰን ሂደቶች 1. አማራጮችን ማፈላለግ 2. አማራጮችን መገምገም 3. ከአማራጮች መርጦ መወሰን 4. ዉሳኔዉን ለጎደኛ ማስረዳት/ማወያየት 5. ዉሳኔዉን መተግበር
- 26. 7. መብትና ግዴታን የመገንዘብ ክህሎት Understanding Rights and Obligations የቡድን ዉይይት 1. የአንድ ሰዉ መሰረታዊ መብቶች ምን ምን ናቸዉ? 2. መብትና ግዴታን ማወቅ ምን ጠቀሜታ አለዉ? 3. መብት ያለ ግዴታ የለም የሚሉ አሉ ያንተ/ቺ አስተያየት ምንድን ነዉ?
- 27. 8. የግንኙነት/ የመግባባት/ክህሎት Communication Skills የመወያያ ጥያቄዎች 1. ብቃት ያለዉ የግንኙነት ክህሎት ስንል ምን ማለታችን ነዉ? 2. ብቃት ያለዉ ግንኙነት መገለጫዎቹ ምንድን ናቸዉ? 3. አንድ ሰዉ የግንኙነት ክህሎቱን እንዴት ማሳደግ ይችላል?
- 28. የቀጠለ……. ግንኙነት ክህሎት ማለት የራስን ሀሳብ በዘዴና በጥበብ የማስተላለፍን የሌላን ሀሳብና ስሜት ማዳመጥና መረዳት መቻልን ያመለክታል፡፡ ራስን ከአደጋ ለማዳን የመደራደር፡አሳማኝ መረጃ የማቅረብ፡የመግባባት፡የማሳመን ወይም ያለ ፍርሃትና ይሉኝታ በብቃት የማስወገድ ችሎታ ነዉ፡፡
- 29. የቀጠለ…….. ዉጤታማ የሆነ ግንኙነት ክህሎት ለማድረግ በራስ መተማመን ራስን ማወቅና መገንዘብ በጥልቅ ማሰብ ሌላዉን ሰዉ ማክበር፡ ራስንም ማክበር የራስን መብትና ግዴታ ማወቅ፤ መፈፀም መቻል ሰዉ ለሰዉ ብቁ ግንኙነት የመፍጠር ብቃት የሌላዉን ወገን ሀሳብ፡ፍላጎት፡ችግር መረዳት መቻል
- 30. 9. Gdw” u’í’ƒ ¾SÓMê ¡IKAት (Assertiveness) Gdw” u’í’ƒ የSÓMê ¡IKAት (Assertive behavior) ማለት ፍላጎትን፣ አመለካከትን፣ እምነትን እናሀሳብን ቀጥተኛ፣ ተገቢ፣ ግልጽ እና አወንታዊ በሆነ መንገድ የመግለጽ ችሎታ ማለት ነው :: Gdw” uቁጣ SÓMê (Aggressive behavior) ማለት ሃሳብን አሉታ፣ ዛቻ፣ ማስፈራራት እና ዕብሪት በተሞላበት መልኩ ፍላጎትን ለማስፈጸም የሚደረግ ጥረት ነው:: ሀሳብን በግድ የለሽነት መግለጽ (Passive behavior) ማለት ደግሞ ሀሳብን ወይም ፍላጎትን በይሉኝታ ምክንያት በትክክል መግለጽ አለመቻል ማለት ነው::
- 31. ¾kÖK........ • ፍላጎታችን ለማርካት ዓላማችን ለማሳካት በሕይወታችን የምንሠራቸውንሥራዎች ፈሬያማ ለማድረግ እንድንችል Gdw” u’í’ƒ የSÓMê ¡IKAት ሊኖረንይገባል:: • ይህንንምለማድረግመጀመሪያ GXv†¨<” u’í’ƒ ¾T>ÑMè c‹ SÓKÝ vI`Áƒን ከሌሎች ለይተን ማወቅ ያስፈልጋል:: ተግባር:የሚከተሉትንባህርያት የየትኞቹሰዎች እንደሆኑ ለዩ:: • ሌሎችንማዳመጥ • ስሜትንመቀጣጠር • ሌሎችንለመቆጣጠርመሞከር • የማይፈልጉትንአይሆንምማለት • ፊትን በእጅመሸፈን • የራስንስህተትበሌሎችማመካኘት • ሌሎችሰዎችንመሳደብ • ሳይፈልጉ መሣቅ • ሌሎችን ጎድቶ የራስን ጥቅም ማስከበር • ራስን አሳንሶ ማየት • ሌሎችን መገፋፋት • የራስድንና የሌሎችን መብት ማክበር • ራስን አሳልፎ መስጠት • ሌሎችን አለማክበር
- 32. GXv†¨<” u’í’ƒ ¾T>ÑMè c‹ SÓKÝ vI`Áƒ ›ዉንታዊ“ ›K<• ታ© eT@„‹” u›Óvu< ÃÑMéK< ¾K?KA‹ Swƒ XÃ’Ÿ< ¾^e” Swƒ TeŸu` uT>Ñv TÇSØ“ S“Ñ` ËLK< ^X†¨<”“ K?KA‹” ÁŸw^K< የራሳቸውን ሰሜት ይቆጣጠራሉ KK?KA‹ eT@ƒ ÃÖ’knK< u^d†¨< Ã}TS“K< T>³“© ›sU ÃóK< ¾^X†¨<” Swƒ õLÑAƒ ¾TeŸu` wnƒ ›L†¨< ¨<Ö?• ታማ ¾J’ SÓvvƒ Là ÃÅ`XK< በማህበራዊ ሕይወታቸው የሚገጥሟቸውን ችግሮች መፍታት ይችላሉ
- 33. GXw” u’í’ƒ ¾SÓKê ØpU ሀሳብን በነጻነት የመግለጽ ችሎታ ፍላጎታችንን አቋማችንን እና እምነታችንን ያለምንም ፍርሀት በልበ S<ሉነት ለመግለጽ ከማስቻሉም በላይ የሚከተሉት ጠቀሜታዎች አሉት õLÑAƒ” ወይም አላማን TX"ƒ ያስ‹Lል õLÑA• ታ‹” uK?KA‹ ²”É }ቀባይነት እንዲኖረው ያደርጋል ›ÃJ”U TKƒ e”ðMÓ ›ÃJ”U • ”É”M Áu[• • “M ”ȃ” KSq×Ö` እና ተገቢ ውሳኔ ለመወሰን ያግዛል ¾K?KA‹” Swƒ“ õLÑAƒ • ”É“Ÿw` Ã[Ç“M ¾K?KA‹” ULi • ”É”kuM Ã[Ç“M መብታችንና ማንነታችን ለማስከበር ይረዳል
- 34. ¾VÑÅ— vI`Áƒ SÑKÝ‹ Ÿ›• °Ua ÃMp uÖ<”‰ ወይም በጉልበት መመካት ¾K?KA‹” Swƒ S×e K?KA‹” SÝ”“ Teð^^ƒ K?KA‹ን ›KTcw የK?KA‹ን GXw ›KSkuM ¾^e” õLÑAƒ KTX"ƒ K?L¨<” SÑ<ǃ ”ȃ” Sq×Ö` ›KS‰M K^e Øóƒ K?KA‹” S¨<ke
- 35. የK²w}ኛ /ÃK<˜• • ታ/ vI`Áƒ SÓKÝዎ‹ Swƒ” KTeŸu` ›KS×`:: ^e” uSÑ<ǃ ¾K?KA‹” ØpU TeŸu`:: ÅÒÓV ÅÒÓV Ãp`• • • • SÖ¾p:: ukM” uSõ^ƒ G<’@• ‹” • ”• • ÇK< SkuM:: Ý“” u´ም• • TKõ:: ^e” ´p ›É`ÑA T¾ƒ:: K?KA‹ • ”Ç=[TSÆw” SðkÉ የማንፈልገውን ነገር ለመፈጸም መስማማት
- 36. ›”É c¨< HXu<” u’í’ƒ • • • • ›• • ”ÇÃÑMê ¾T>ÁÅ`Ñ< Sc“¡KA‹ ራስንና ፍላጎትን በትክክል አለማወቅ በራስ መተማመን ማጣት ¾vIM፣ ¾°ÉT@ እና ¾e`¯} ï•}ê°• መኖር ¾MUÉ T’e መሰሳሳትን ወይም ከስህተት መማርን መፍራት ሌሎች ሰውች እንዳይቀየሙን መፍራት ሌሎች ሰውች እንዳያወግዙን እንዳይንቁን ወይም እንዳይጠሉን መፍራት እውነተኛ ፍላጎቴን ብናገር ከሰዎች ጋር ያለኝ ግንኙነት ይበላሽብኛል ብሎ መፍራት
- 37. ሞገደኛና ለዘብተኛ ባህርያት የሚያስከትሉት ጉዳት • ስህተቶችና በደሎች ሲፈጸሙብን የማረሚያ ሀሳባችንን በትትክክል ለማቅረብ አያስችሉም • የሌሎች ሰዎችን ሀሳብ የመረዳት አቅማችን በእጅጉ ያዳክማሉ • በሰዎች መካከል ግጭትና አለመግባባትን ይፈጥራሉ • የሌሎችንና የራሳችንን መብት በተገቢ መንገድ እንዳናስከብር መሰናክል ይሆናሉ • ሌሎች ሰዎችን በሚገባ ሁኔታ ለማድመጥና ሀሳባችን በትክክል ለመገለጽ እንዳንችል ያደርጋሉ • በድንጋጤና በፍርሃት እንድንዋጥ ያደርጋሉ
- 38. ሀሳባችንን በነጻነት የመግለጽ ክህሎትን ለማዳበር የሚረዱ ስልቶች • ሀሳባችንን በነጻነት የመግለጽ፣ያልገባንን ነገር የመጠየቅ ጥቅማችን ከሌሎች እኩል የማስከበር መብት እንዳለን መረዳት • በዕለት ተለት ኑሯችን የሚገጥሙንን ጉዳዮች ትኩረት ሰጥቶ በጥንቃቄ መመርመርና በአግባቡ መያዝ • አዉንታዊ አመለካከትን ማዳበርና ከኣዳዲስ ነገሮች ለመማር መዘጋጀት • ከሰዎች ጋር በምንወያይበት ጊዜ እንዲህ ማድረግ አለብህ ወይም ተሳስተሃል የሚሉ ትችቶችን ከመጠቀም ይልቅ እኔ እንደማስበው እኔ እንደሚሰማኝ በማለት ሀሳባችንን መግለጽ • ከመናገራችን በፊት ምን ለማንና እንዴት መናገር እንዳለብን ማሰብ • የማንፈልገው ጥያቄ ሲቀርብልን አይሆንም ማለትን መልመድ
- 39. 10. የአቻ ግፊትን የመቋቋም ክህሎት Skills of Overcoming Peer Pressure 1. የአቻ ግፊት ስንል ምን ማለታችን ነዉ? 2. አንድ ሰዉ የአቻ ግፊትን ለመቋቋም ምን አይነት ክህሎት ሊኖረዉ ይገባል? 3. የአቻ ግፊትን አለመቋቋም ምን ጉዳት ሊያስከትል ይችላል?
- 40. 10.የአቻ ግፊትን የመቐቐም ክህሎት ግፊትከወላጆችከሃይማኖት አባቶች ከጎረቤቶችና ከመምህራንሊከሰትየሚችል ቢሆንም ከአቻዎች የሚመጣው ግንየተለየ ተጽዕኖያደርሳል ፡፡ የአቻ ግፊትማለት የዕድሜ እኩዮችሌሎች ጓደኞቻቸው እነርሱየሚፈልጉትን ሥራ እንዲሠሩ የሚያደርጉት ተጽዕኖ ነው፡፡ የአቻ ግፊትበሁሉም የዕድሜ ክልል ባሉሰዎች ላይ የሚከሰትቢሆንም በወጣትነት ጊዜ ያለው ከፍተኛተጽዕኖ ይፈጥራል፡፡ የአቻ ግፊትአሉታዊ ወይምአዉንታዊ ሊሆንይችላል፡፡ ሰዎች አቻዎቻቸውበጠባያቸውምስጉንበሥራቸው ታታሪ በኑሯቸው ስኬታማ እንዲሆኑ ሲገፋፏቸው አዎንታዊ ተጽዕኖ ሊባል ይችላል፡፡ ሰዎች በተለይም ወጣቶች በአቻዎች ላለመገለል ላለመለየት እና አንሶ ላለመታየት ሲሉ የማይፈልጉትንናየሚጐዳቸውንተግባርለመፈጸም ሲገፋፉአሉታዊ ተጽዕኖ ይሆናል፡፡
- 41. አዉንታዊ የአቻ ግፊት – ጥናት በማጥናት በትምህርት ጐበዝ እንድንሆን መገፋፋት፡፡ – የተለያዩ ታሪካዊ ቦታዎችን ለመጐብኝት የሚደረግ ግብዣ፡፡ – የተጣሉ/የተጋጩ ጓደኞችን ለማስታረቅ የሚደረግ ግፊት፡፡ – ትምህርት ሲያበቃ የልምድ ልውውጥ ውይይት ፖርቲ ማዘጋጀት፡፡ – አካል ጉዳተኞችን ለመርዳት የሚደረግ ግፊት፡፡ – ሚኒ ሚዲያ ላይ እንዲሣተፋ መገፋፋት፡፡ – በዓመታዊ በዓሎች እና በሌሎችም ላይ የስነ ጽሑፍ እና የግጥም ውድድሮች ላይ ለመቅረብ መገፋፋት፡፡ – የታመሙ ሰዎችን ለመጠየቅ፣ አዛውንቶችን ለመደገፍና ችግርተኞችን ለመርዳት ግፊት፡፡
- 42. አሉታዊ የአቻ ግፊት በተለምዶአነቃቂ የሚሏቸውን አደንዛዥዕፆች ሽሻ አሽሽ ጫትናሲጋራን እንድንሞክር መገፋፋት ለመዝናናትበሚል ሰበብ አልኮል እንድንጎነጭ መጋበዝ ሕጋዊ ከሆኑት መንገዶች ይልቅ አጫጭርየሆኑትን ሕጋዊያልሆኑ መንገዶች እንድንከተል መምከር በትምህርትወይም በጥናት ወቅትእንድንዝናና የሚደረግ ግብዣ ያላየነውንእንድናይ በሚል ሰበብወደምሽት ቤት እንድንሔድ የሚደረግ ግፊት እወድሻለሁ በሚል ሰበብከጋብቻ በፊትወሲብእንድንፈጽም የሚደረግ ጉትጎታ ወሲብየመፈፀም ብቃት እንዲጨምርወይም ሰፋያለየገንዘብና የሰው አማራጭ እንዲኖረንበሚል ሰበብከተለያዩሰዎች ጋር ወሲብእንድንፈጽምየሚደረግ ሽንገላ ወሲብቀስቃሽየሆኑ ፊልሞችንእንድናይ እና አማላይየሆኑ የፍቅር ትረካዎችን እንድናዳምጥ የሚደረግ ጥረት
- 43. የአሉታዊ የአቻ ግፊት መንስኤ እና ውጤት አሉታዊ የአቻ ግፊት ተጋላጭ መሆን መንስኤዎች –ያልተስተካከለ ማንነትን ይዞ መጓዝ –ዝቅተኛ የራስ ግምት –ለራሳችን የምንሰጠው ክብር አናሳ መሆን –በራስ መተማመን አለመኖር –በቂ መረጃ አለማግኘት
- 44. የቀጠለ…… አሉታዊ የአቻ ግፊት የሚያስከትለው ጉዳት ወይም ውጤት – ለተለያዩ ሱሶች (ጫት፣ ሲጋራ፣ ሀሽሽ እና የመሣሠሉት) መጋለጥ፡፡ – ትምህርት ውጤት መቀነስ፡፡ – ከቤተሰብ ጋር መጋጨት አለመስማማት፡፡ – በአብዛኛው ተስፋ የመቁረጥ ስሜት መሰማት፡፡ – ጊዜን በአልባሌና በማይጠቅም (በሚጐዳ) ቦታና ተግባር ላይ ማዋል፡፡ – ስራ አጥ እንደንሆን ያደርገናል፡፡ – ለተለያዩ የጤና፣ማህበራዊና ስነ ልቦናዊ ችግሮች መጋለጥ፡፡ – በአንድ አላማ/ግብ መጓዝ አለመቻል፡፡
- 45. አሉታዊ የአቻ ግፊትን መቋቋም • የአቻ ግፊትን መቋቋም ማለት ከአቻዎች የሚመጣ አሉታዊ ተጽዕኖ መመከት ወይም መከላከል ማለት ነው፡፡ • ስለዚህ ጤናማ ህይወትን ለመምራት በምናደርገው ጥረት ሁላችንም የእኩዬችን ተጽዕኖና ግፊት የመቋቋም ችሎታ/ክህሎት ማዳበር ይኖርብናል፡፡ • በተለይም በወጣትነት ዕድሜ ክልል የአቻ ግፊትን መቋቋም ከፍተኛ ትኩረት ሊሰጠው የሚገባ ጉዳይ ነው፡፡ • በሐሳባችን፣ በውሣኔዎችን እና በራሣችን ላይ አደጋን ሊያደርስ የሚችልና ተቀባይነት የሌለው ግፊት በአቻዎቻችን በኩል ሊመጣ ይችላል፡፡ • ይህም የአቻ ግፊት እምነታችንን፣ እሴቶቻችንን፣ የኑሮ ዘይቤያችንን እና የመሳሰሉትን የሚጋፋ ሊሆን ይችላል፡፡
- 46. አሉታዊ የአቻ ግፊትን ለመቋቋም የሚያስፈልጉ ቅድመ ሁኔታዎች –እሴቶችን ጠንቅቆ ማወቅ –እምነቶችን ማወቅ –ራስን ማወቅ –ለራስ ተገቢ ክብር ወይም ዋጋ መስጠት –በራስ መተማመን –የራስንና የሌሎችን መብቶች ለይቶ ማወቅ –ጓደኛን መምረጥ –የቤተሠብን ምክር ማዳመጥ
- 47. አሉታዊ የአቻ ግፊትን መቋቋሚያ መንገዶች –ከተለያዩ አካላት ጋር ማለትም ከወጣቶች፣ ከቤተሠብ፣ ከመምህራንና ከመሳሰሉት ጋር ውይይት ማካሄድ –በመደራደር መግባባት –ሀሳባችን በነፃነት መግለጽ –የማይመቹ ጓደኞችን መራቅ የሚመቹንን መቅረብ፡፡ –ማድረግ የማንፈልገውን ነገር ላለማድረግ መብት እንዳለን መገንዘብ –የተለያዩ ግብዣዎች ሊያስከትሉ የሚችሉትን ጠቀሜታና ጉዳት አስቀድመን መገመት መቻል –የስነ ልቦና ባለሙያዎችን ማማከር
- 48. 11. ችግር የመፍታት ክህሎት Problem solving skills የመወያያ ጥያቄዎች 1. ችግርን የመፍታት ክህሎት ስንል ምን ማለታችን ነዉ? 2. የችግር አፈታት ክህሎት ሂደቶች ምን ምን ናቸዉ?
- 49. የቀጠለ…….. • በየዕለቱ በየጊዜዉ ችግር ይገጥመናል፡፡ችግር የመፍታት ክህሎታችን ተጠቅመን ችግሮችን እየፈታን ኑሮአችን እንቀጥላልን፡፡
- 50. የቀጠለ……… የችግር አፈታት ክህሎት ሂደት 1. የችግሩን አይነት መለየት 2. የችግሩን ምክንያት/ መንስኤ ማጣራት 3. አማራጭ መፍትሄዎችን መፈለግ 4. ከአማራጮቹ መርጦ መጠቀም/መወሰን 5. ዉሳኔዉን በተግባር ማዋል
- 51. 12. ዉጥረትን የመቋቋም ክህሎት Copying with Stress የዉይይት ነጥቦች 1. ዉጥረት ስንል ምን ማለታችን ነዉ? 2. የዉጥረት ምንጩ የት ነዉ? 3. አንድ ሰዉ ዉጥረት ዉስጥ ሲገባ የሚያሳያቸዉ ባህሪያት ምን ምን ናቸዉ? 4. ዉጥረትን የመቐቐሚያ ስልቶች ምን ምን ሊሆኑ ይችላሉ? 5. .ዉጥረት ካጋጠመን በ|ላ በምን መንገድ ከዉጥረቱ መዉጣት እንችላለን?
- 52. አካዳሚክ ክህሎት(Academic skills) • የጥናት ክህሎት(study skills) • የጊዜ አጠቃቀም ክህሎት(time management skills) • የፈተና አፈታተን ክህሎት(test taking skills)
- 53. የጥናት ክህሎት የጥናት ክህሎት ተማሪዎች በዕውቀት በልጽገው በአመለካከት ዳብረው እና በክህሎት ተክነው ወደአለሙት ግብ እንዲደርሱ የሚያግዛቸው መሠረታዊ ቁም ነገር ነው ፡፡ በቂ የጥናት ክህሎት ያላቸው ተማሪዎች ምን፣ለምን፣ የት፣ መቸ፣ እንዴትና ከማን ጋር ማጥናት እንዳለባችው በሚገባ ያውቃሉ፡፡ ይህም በፈለጉት ጊዜ፣ ቦታና መንገድ የፈለጉት ሥራ በመሥራት ከፈለጉት ደረጃ ለመድረስ ያግዛቸዋል፡፡ ይህ ክህሎት ለአንዳንዶቹ ከልጅነታችው ጀምሮ አብሯቸው የሚያድግ ሲሆን ለሌሎቹ ደግሞ ከጊዜ በኋላ የሚያዳብሩት ወይም የሚያሻሽሉት ችሎታ ነው፡፡ በአጠቃላይ የጥናት ክህሎት ጊዜን በአግባቡ መጠቀምን፣በዕቅድ መመራትን፣ የማስታወስ አቅምን ማሳደግን፣ ማስታወሻ መያዝን፣ የራስን የንባብ ስልት መጠቀምን፣ የፈተና አወሳሰድ ስልትን እና ውጥረት መቆጣጠርን ያካትታል፡፡
- 54. የጥናት ክህሎት 1. ጊዜን በአግባቡ መጠቀም (Time management) ጎበዝ ተማሪዎች ከሌሎች ጓደኞቻቸው የተሻለ ውጤት እንዲያስመዘግቡ ከሚያሰግዟቸው የስኬት ምሥጢሮች አንዱ ጊዜያቸውን በአግባቡ መጠቀም መቻላቸው ነው፡፡ ደካማ የሆነ የጊዜ አጠቃቀም ያላቸው ተማሪዎች የሚፈልጉትን ሥራ በፈለጉት መንገድ መሥራት ካለመቻላቸውም በላይ ከአለሙት ግብ ሳይደርሱ ተሰነካክለው የመቅረት ዕድላቸው ሰፊ ነው፡፡ ስለዚህ በትምህርታቸው ስኬታማ መሆን የሚሹ ተማሪዎች በቀን ውስጥ ምን ያህል ጊዜያቸውን በክፍል ውስጥ ትምህርት ምን ያህሉን ደግሞ በጥናት፣ በጨዋታ ፣ ማስታዎሻ በማደራጀት ወይም ምን ያህል ጊዜ ወላጆቻቸውን በማገዝ ማሳለፍ እንደሚገባቸው መወሰን እና ለዚሁ ውሳኔ ተገዥ መሆን ያስፈልጋቸዋል፡፡ ይህንንም ለማድረግ በቀን ውስጥ ያለውን ሰዓት ለምንፈልጋቸው ጉዳዮች ከፋፍለን በመመደብ ግልጽ የሆነ የጊዜ አጠቃቀም ዕቅድ ማውጣት ይገባናል፡፡
- 55. የጥናት ክህሎት 2. በዕቅድ መመራት (Working with Plan) ዕቅድ ሥራዎቻችን በቅደም ተከተል በማስቀመጥ በተገቢው ጊዜ ቦታና ሁኔታ ለመፈጸም የሚመስችል መመሪያ ነው ፡፡ የጥናት ዕቅድ ምን ፣ ለምን፣ የት፣ መቸ፣ ለምን ያህል ሰዓት፣ እንዴትና ከማን ጋር ማጥናት እንዳለብን የሚሳይ መሆን አለበት ፡፡ ስለዚህ በዕቅድ መመራት የሚከተሉት ጠቀሜታዎች ይኖረዋል፡፡ ሥራችን በተፈለገው ጊዜና ሁኔታ እንድናከናውን ይረዳል ያልተፈለገ የሥራ ጫናን ይቀንሳል የመሥራት ፍላጎታችን እንዲጨምር ያግዛል በራስ መተማመንን ያጠነክራል የሥራ አፈጻጸማችን ምን እንደሚመስል ለመገምገም ያስችላል የስኬታማነት ስሜት እንዲኖረን ያደርጋል ከአለምነው ግብ ላይ መድረሳችንን ወይም አለመድረሳችንን ያሳውቀናል
- 56. የጥናት ክህሎት
- 57. የጥናት ክህሎት • ምህጻረቃል በመጠቀም (Acronym/ Abbreviation) ……. BDMAS, AIDS • ቡድን በመፍጠር (Chunking)….. + 2 5 1 9 3 4 1 3 6 7 5 5 …+ 251 934 13 67 55 ከሚታወቁ ቦታዎች ጋር ማያያዝ (Loci Method) Potato, Tomato and Banana….. (kitchen), Telephone, Decoder and TV Stand (leaving room) Blanket , Bed sheet and Foam (bedroom). • ከቁጥሮች ወይም ተመሳሳይ ድምፅ ካላቸው ቃላት ጋር ማያያዝ (Peg Method) • One ……. Wan • Two…….. Too • Three……Tree • Four ……. For • Five ……..Hive ምስሎችን መጠቀም (Mnemonic Method) • ስምና ምስልን በማቀናጀት መማር
- 58. የጥናት ክህሎት 4. ማስታወሻ መያዝ (Note taking) በክፍል ውስጥ በምንማርበትም ሆነ በምናጠናበት ሰዓት ማስታዎሻ መያዝ እጅግ በጣም አስፈላጊ ነው፡፡ ምክንያቱም ለምንማረው ወይም ለምናነበው ነገር ትኩረት እንድንሰጥ ያደርጋል የምንማረውን ወይም የምናነበውን ነገር በደንብ ለመረዳት ከማስቻሉም በላይ በቀላሉ እንድናስታውሰው ያግዘናል ወደፊት የምንማረውን ወይም የምናነበውን ነገር አስቀድመን ለመገምገምና ለመዘጋጀት ይጠቅማል ወደፊት የምንማረውን ወይም የምናነበውን ነገር በጉጉት እንድንጠብቅ ያደርጋል በክፍል ውስጥ ስንማር ማስታዎሻ በምንይዝበት ጊዜ የሚከተሉትን ግምት ውስጥ ማስገባት ጠቃሚ ነው፡፡ መምህራን የሚሰጧቸውን ፍንጮች መጠቀም፡፡ ለምሳሌ አስፈላጊ ነው የሚሉትን ነጥብ ሰሌዳ ላይ ይጽፋሉ ይደጋግማሉ ወይም ሰፋ ያለ ትንተና ይሰጣሉ በክፍል መጀመሪያ የሚያቀ ርቡትን ክለሳ በክፍል መጨረሻ የሚሰጡት ማጠቃለያ መጠቀም የምንሰማውንና የምናነበውን ነገር ሁሉ ለመጻፍ ከመሞከር ይልቅ በዋና ዋና ነጥቦች ላይ ማተኮር ወደክፍል ከመምጣትችን በፊት የምንማረውን ነገር አስቀድመን አንብበን መምጣት
- 59. የጥናት ክህሎት የምንማርውን ነገር በተገቢ ሁኔታ ለማየትና ለመስማት ከሚያስችል ቦታ ላይ መቀመጥ በፍጥነትና በጥራት ማስተታዎሻ ለመያዝ የሚያስችል የራሳችን ስልት መፍጠር ፡፡ ለምሳሌ በተቻለ መጠን የራሳችን ቃላት መጠቀም ያለፈን ቃል ሲኖር ትንሽ ቦታ ማለፍ በወረቀቶቻችን ዙሪያ ሰፋ ያለ ቦተ መተው ከዐረፍተ ነገር ይልቅ ሐረግን ከሐረግ ይልቅ ቃላትን ከቃላት ይልቅ ምልክትን መጠቀም በክፍል ውስጥ በፍጥነት የያዝነውን ማስታወሻ ከክፍል እንደወጣን መጽሕፍትን በማንበብ ወይም ጓደኞቻችን በመጠየቅ ወዲያውኑ ማስተካከል መቸ ምንና እንዴት መጻፍና አለመጻፍ እንዳለብን መለየት የምንይዘው ማስታዎሻ በደንብ የተደራጀ ሊነበብ የሚችል እና ትርጉም ሊሰጥ የሚችል መሆን ይኖርበታል የያዝነውን ማስታወሻ መጽሕፍትን በማንበብ ሁልጊዜ መከለስ እና ማሻሻል
- 60. የጥናት ክህሎት 4. የረስን የንባብ ስልት መጠቀም (Using Own Study Strategy) የስነ ባህሪይ ባለሙያዎች የተለያዩ የጥናት ወይም የንባብ ስልቶችን አስተዋውቀዋል ነገር ግን እያንዳንዳችን ያለን የመማሪያ ስልት (Learning style…visual, auditory and kinesthetic) እንደሚለያይ ሁሉ የንባብ ስልታችንም ይለያያል ስለዚህ የሚስማማንን የንባብ ስልት መጠ ቀም ይገባናል ለምሳሌ PQRST ፣ SQ3R ወይም ROOSTER የተባለውን መምረጥ እንችላለን PQRST • P-preview : ዋና ዋና ነጥቦችንና ክፍሎችን መቃኘት • Q-Question: ዋና ዋና ነጥቦችን መሥረት ያደረገ ጥያቄ መጠየቅ • R- Reading: ጥያቄዎቹን ለመመለስ በጥልቀት ማንበብ • S- Self recitation: በፀጥታም ሆነ በማሰማት ያነበብነውን ነገር መደጋገም • T- Test: ያጠናነውን ነገር ምን ያህል እንደያዝነው ራሳችንን መሞከር
- 61. የጥናት ክህሎት SQ3R • S- Surveying: ዋና ዋና ርዕሰ ጉዳዮች ላ ዳሰሳ ማድረግ • Q-Questioning : ዋና ዋና ነጥቦችን መሥረት ያደረገ ጥያቄ መጠየቅ • R-Reading :ጥያቄዎቹን ለመመለስ በጥልቀት ማንበብ • R-Recite: ያነበብነውን ነገር በቃል መደጋገም • R-Reviewing: ያነበብነውን ነገር መከለስ ROOSTER • R-Recite: የተማርነውን ነግር ውና ውና ነጥብ በቃል መደጋገም • O-Organize: የምናጠናውን ነገር ትርጉም ሊሰጠን በሚችል ሁኔታ ማደራጀት • O-Overlearn: ያጠናነውን ነገር ለጊዜው ብንይዘውም ማንበባችን መቀጠል • S-Spread: በዛ ያለ ይዘትን በተለያዩ ክፍሎች እየከፋፈልን በተለያየ ጊዜያት ማጥናት • T-Test and retest: መያዝ አለመያዛች ራሳችን በተደጋጋሚ መፈተን • E-Expect to remember: የተማርነውን ማስታዎስ እንዳለብን ማሰብ • R-Recall: የሰጠናነየተለያዩ ፍንጮችን በመጠቀም ለማስታዎስ መሞከር
- 62. የጥናት ክህሎት 5. የፈተና አወሳሰድ ስልት (Test taking strategy) Objective tests Read the instructions carefully. Scan the test quickly to find out how much time you can spend on each section or question. Answer the easy questions first, then the hard ones. Pay close attention to all qualifiers (“usually,” “none,” “always,” etc.) Write neatly. Read all of the answers carefully before you choose one (for multiple choice questions). Essay tests Read through the test. Decide how much time you’ll have for each question. Read each question carefully. Note key words, such as “discuss,” “explain” and “compare.” Briefly outline the major points you intend to cover. Use facts and specific examples to support your answers. Proofread your essays.
- 63. የጥናት ክህሎት ውጥረት መቆጣጠር (Stress management) ማለት Librarians They can help you use library resources, including reference books and computer resources, more efficiently. Academic advisors They can help with problems and plan a course schedule that keeps you on target to graduate. Counseling centers Stress, depression and personal problems can interfere with your academic success. If you need help, see a counselor right away. Tutorial services Many schools offer these to help students who are having problems with a particular subject. (Services may be free at some schools.) Reading/writing improvement courses These can help you increase reading speed, improve comprehension and build better writing skills. Instructors Seek them out during scheduled office hours, or make an appointment to see them.
- 66. ጥብቅና የመቆም ክህሎት ጥብቅና ማለት በአንድ ሕብረተሰብ ሥርዓት ተጠቃሚ ያልሆኑ ወይም ተጎጅ የሆኑ ሌሎች ሰዎችን በመወከል መከራከር እና የድጋፍ መጠየቅ ማለት ነው፡ ጥብቅና መቆም የሚያስፈልገው ተጠቂዎች ስለመብታቸው ስለማያውቁና መብታቸውን ማስከበር ስለሚቸገሩ ነው፡፡ ለምሳሌ ህፃናት ፣የአካል ጉዳተኞች እና አረጋውያን ጥብቅና መቆም ሌሎች ሰዎችን ጥገኛ ማድረግ ማለት ሳይሆን ተጎጅዎች መብታቸውን ለይተው እንዲያውቁ እና እንዲጠይቁ ማገዝ ነው፡፡ ጥብቅና መቆም የአገልግሎቱ ተጠቃሚዎች – ፍላጎታቸውን አዉንታዊ በሆነ መልኩ እንዲገልጹ ይረዳል – መብታቸውን ውጤታማ በሆነ መልኩ ለማስከበር ያግዛል፣ – ትክክለኛ መረጃ እንድያገኙ ያደርጋል፣ – ግጭቶችን በመደራደር ለመፍታት ይጠቅማል፡፡
- 67. የጥብቅና ስልቶች በአላትን ማዘጋጀት፡፡ ዘመቻዎችን ማካሄድ፡፡ የህግ ድጋፍን መሻት፡፡ አውደ ጥናቶችን ማካሄድ፡፡ አዳዲስ ህግጋትን መፍጠር፡፡ የህዝብ ሰላማዊ ሰልፎችን መፍጠር፡፡ ኘሮፖዛል ማዘጋጀት/መቅረጽ/፡፡
- 68. ጥብቅና የመቆም ጥቅም • የህብረተሰብንየተሣሣተግንዛቤመቀየርያስችላል፡፡ • ዜጎችየምጣኔሀብት፣የገንዘብ፣የመረጃድጋፍእንዲያገኙያደርጋል፡፡ • ግልጋሎትየሚሰጡድርጅቶችበስራቸውኋላፊነትእናተጠያቂነትእንዲሰማቸው ያደርጋል፡፡ • ድምጽእንዳለንናእንድንደመጥምያደርጋል፡፡ • የዜጐችየእኩልነትመብትእንዲከበርያደርጋል፡፡ • የፖሊሲናየመዋቀራዊለውጥእንዲመጣያደርጋል፡፡ • ችግሮችንለመፍታትይጠቅማል፡፡ • ስለአገልጋሎትሰጭአካላትብዙእንድንማርያደርጋል፡፡ • ሁኔታዎችንለመቆጣጠርይጠቅማል፡፡ • ፍትሐዊ የሆነ የማህበረሰብ አገልግሎት ለመፍጠር፡፡
- 69. የጥብቅና ስልቶችና ቦታዎች የጥብቅና ስልቶች • የቡዙሀን መገናኛ አጠቃቀምን ማወቅ፣ • የመደራደር ክህሎት፣ • ቅንጅት የመፍጠር ክህሎት፣ • የተመረጡ አካላትን ማሰልጠን፣ ማስተማር፣ የጥብቅና ቦታዎች • በህግ ቦታዎች: • በፖለቲካ ስፍራዎች: • በማህበራዊ ሁኔታዎች፣
- 70. ልዩ እንክብካቤ የማድረግ ክህሎት • በኢትዮጵያ ልዩ ትኩረትን የሚሹ የማህበረሰብ ክፍሎች ይገኛሉ፡፡ – የአካል ጉዳተኞች((ማየት የተሣናቸው፣ መስማት የተሣናቸው፣ የመናገርና የመግባባት ችግር ያለባቸው፣ የአእምሮ ዕድግት ዉስንነት ) እና ሌሎችን ይጨምራል፡፡ – ህፃናት፣ ሴቶች፣ አዛውንቶች እና ሌሎችንም ያካትታል፡፡ እነዚህ ከላይ የተጠቀሱ የህብረተሠብ ክፍሎች ከሌሎች በተለየ መልኩ ድጋፍና እንክብካቤን ይፈልጋሉ፡፡ በስራ ቦታ፣ በትምህርት ቤት፣ በትራንስፖርትና መንገድ ላይ፣ ምግብ ሲመገቡ፣ ሲፀዳዱ፣ ሲተኙ፣ ሲዝናኑ፣ ስፖርት ሲሰሩ
- 71. ሴቶች ፣ህፃናት ፣አዛውንቶችና አካል ጉዳተኞች የሚገጥሟቸው ችግሮች 1. ሴቶችን የሚገጥሟቸውን ችግሮች • |ላ ቀር የሆነ የሴት ልጅ ግርዛት፡፡ • የቤት ውስጥ የሴት ልጀ ጥቃት፡፡ • በአብዛኛው የቤት እመቤት የመሆን ሁኔታ፡፡ • ለወሲብ ተጋላጭ መሆን፡፡ • የተለያዩ |ላ ቀር አስተሣሠቦች ተጐጅ መሆን እና የመሣሠሉት ይገኛሉ፡፡ 2.ፃናት የሚገጥሟቸውን ችግሮች • የጉልበት ብዝበዛ፡፡ • ህገወጥ የሆነ የህፃናት ዝውውር፡፡ • የወሲብ ጥቃት ተጋላጭ መሆን፡፡ • አግባብ የሌለው የህፃናት አስተዳደግ ዘዴ፡፡ • ለተለያዩ የስነልቦና ቀውሶች ተጋላጭ መሆን እና የመሣሠሉት ይገኙባቸዋል፡፡
- 72. ሴቶች ፣ህፃናት ፣አዛውንቶችና አካል ጉዳተኞች የሚገጥሟቸው ችግሮች 3. አዛውንቶች ን የሚገጥሟቸውን ችግሮች • የኢኮኖሚ ችግር- አነስተኛ ወርሃዊ የጡረታ ገቢ፡፡ • በባለጌ ወጣቶች ለስድብና ለዝልፍያ ተጋላጭ መሆን፡፡ • ለአዛውንቶች ምቹ የሆነ የመዝናኛ ሁኔታ አለመኖር፡፡ • ካረጁ አይበጁ የመሣሠሉ |ላ ቀር የሆኑ አመለካከቶች፡፡ 4. አካል ጉዳተኞችን የሚገጥሟቸውን ችግሮች • የኢኮኖሚ ችግር- • መንገዶች፣ ህንፃዎች ሲሰሩ የአካል ጉዳተኞችን ችግር ከግንዛቤ ውስጥ አለማስገባት፡፡ • በስራ፣ በትምህርት ላይ የሚደርስባቸው መድሎና መገለል፡፡ • የአካል ጉዳተኞች ማዕከላት ማነስ፡፡ • የአካል ጉዳተኞች የመዝናኛ ስፍራ አለመኖር እና የመሣሠሉት ይገኙባቸዋል፡፡
- 73. ሊበረታቱ የሚገቡ በጐ ተግባራት 1. ህፃናትን የተመለከቱ በጐ ተግባራት • ማንኛውም ህፃን አቅፎ መሣም፡፡ • ህፃናት ማንኛውም አይነት ጥቃት ሲደርስባቸው ለሚመለከተው አካል ሪፖርት ማድረግ፡፡ • ህጻናት መንገድ ሲሻገሩ መኪና አቁሞ ማሣለፍ፡፡ • መጥኖ በመውለድ የህፃናትን ፍላጐት ለማሟላት የሚደረጉ ጥረቶችና 2. አዛውነቶችን • በሰልፍ ስፍራ ለአዛውንቶች ቅድሚያ መስጠት፡፡ • በታክሲ ግፍያ ላይ ለአዛውንት ቅድሚያ መስጠት፡፡ • አዛውንቶችን በመደገፍ ገደልን፣ ወንዝን፣ ጐርፍን ማሻገር፡፡ • አዛውንቶች ጥቃት ሲፈፀምባቸው ለሚመለከተው አካል ወድያውኑ ማሳወቅ • አዛውንቶች የሚጠይቁትን ጥያቄዎች በጥሞና በማዳመጥ ምላሽ መስጠት
- 74. የአካባቢ ጥበቃ ክህሎት የአየር ብክለት፡- የአየር ብክለትን ከሚያስከትሉ ነገሮች – የአሲድ ዝናብ - የሰደድ እሣት – የህንፃ ግንባታ - የመኪና ጢስ – የሲጋራ ጢስ - ትልልቅ መርከቦች የውሃ ብክለት፡- የውሃ ብክለትን የሚያስከትሉ ነገሮች – የነዳጅ ፍሳሽ - የማዕድን ቁፋሮ – የፋብሪካ ውጤቶች - የቆሻሻ ክምችት – የከብቶች ዕዳሪ
- 75. የአካባቢ ጥበቃ… የአፈር ብክለት፡- የአፈር ብክለትን ከሚያስከትሉ ነገሮች – የተለያዩ ኬሚካሎች ፍሣሽ - የነዳጅ ፍለጋ ቁፋሮዎች – የማዕድን ቁፋሮ - የሰው ልጅ ዐይነ ምድር – የደን መጨፍጨፍ የባህር ብክለት፡- የባህር ብክለትን ከሚያስከትሉ ነገሮች – ያልተጠሩ ድፍድፍ ነዳጆች – የፋብሪካ ውጤቶች – ከባድ ዝናብን ተከትለው ወደ ባህር የሚገቡ ቆሻሻዎች – የማዕድናት መቀነስ